Pomnik miał kilka odsłon, w tym – „pruską”, do grudnia 1918 roku; – „powstańczą”, do września 1939 roku; – „okupacyjną”, do stycznia 1945 roku; – „powojenną”, do sierpnia 1990 roku. Niewiele jest opisów, które mogłyby nam przybliżyć pełną historię związaną z tym pomnikowym kamieniem. Chroniczny brak powszechnie dostępnych zdjęć z czasu okupacji i po 1945 roku, zachęca nas do dalszego ich poszukiwania. Budzi ciekawość i rodzi potrzebę konfrontacji dostępnych i nieznanych zdjęć z zapamiętanym opisem oraz widokiem w terenie.Wojna oraz pamięć powodowały, że 80 letnie „losy”pomnika były zmienne i przyjmowałynowe przesłanie, a nawet skrajny wymiar.Historyczny, ściśle związany z Biedrusk


/opracował Mieczysław DEJ/


Zapomniany, mimo, że jego elementy wciąż są przy ulicy Ogrodowej, a wspomniane zdjęcia zapewne w domowych albumach i wcześniej prowadzonych kronikach. Poszukiwanie tych zdjęć musi z czasem zaowocować, co pozwoli napisać aneks do niniejszego artykułu. – „W 1911 roku w czterdziestą rocznicę zwycięstwa Prus nad Francją pod Sedanem przy ulicy Ogrodowej z kamienia polnego został wybudowany pomnik o wysokiej kwadratowej podstawie i trapezowo ściętym ku górze sześcianem, na którego szczycie znajdował się niemiecki orzeł”.

Taki lub podobne opisy przewijają się w różnych opracowaniach i bardzo często powielane w Internecie przy okazji prezentowania starych zdjęć, kart pocztowych oraz innych kopii obrazujących, nieistniejący pomnik. Wielu dociekających zadowala się widokiem kart oraz fotografii z okresu pruskiego panowania i po przejęciu Biedruska przez powstańców wielkopolskich.
W internetowych źródłach opisujących pomnik również przywoływany jest niniejszy opis:
– „1911 – 1913, dla upamiętnienia zwycięstwa Prus nad Francją, w 40 – rocznicę. Pomnik pamięci walk V KA”.

W tym opisie pojawia się większy przedział czasowy budowy pomnika, od 1911 do 1913 roku. Przeglądając strony internetowe można spotkać kilka kart pocztowych na których podawane są różne roczniki, w tym 1910 rok. To w tym roku przypadała rocznica wspomnianego zwycięstwa. Z tym, że przypisywane roczniki nie są oryginalnymi nadrukami na kartach a stanowią tylko opisy w internetowych galeriach i na Allegro. Awers z rewersem w przypadku kart wiele wątpliwości by nam rozwiały, ze względu na możliwość porównania dat, pieczęci, notatek itp. Mogą też odpowiadać rocznikom emisji kolejnych widokówek z obozu ćwiczeń. Przecież karty pruskie wykorzystywano w okresie II RP zamazując niemieckie napisy. W zdecydowanej większości dominuje 1911 rok, czyli rok po czterdziestej rocznicy wspomnianej bitwy z 1870 roku.


Najczęściej publikowane zdjęcie. Źródło, Internet – fotopolska.eu


Czterdziestą rocznicę zwycięstwa Prus nad Francją pod Sedanem*, w Biedrusku upamiętniono stawiając pomnik przypominający sławę V Korpusu Armijnego. W 1911(?)roku, przy obecnej ulicy Ogrodowej wzniesiono monument z kamienia polnego na kwadratowej podstawie. Na szczycie znajdował się niemiecki orzeł. Na kamieniach umieszczono napisy z nazwami pól bitewnych, co dodatkowo podkreślało wartość pomnika. Wyjątkowo zadbane miejsce wokół pomnika, uwypuklono krzyżem pruskim nawiązując do sukcesów i męstwa na polu walki.

Położenie „Pomnika poległych w wojnie prusko – francuskiej 1870 – 1871” – (to kolejna nazwa tego samego pomnika). Źródło, Internet

 

W takim stanie dbano o pomnik aż do ostatnich dni grudnia 1918 roku, to jest do czasu przejęcia Biedruska przez Powstańców Wielkopolskich. Radość powstańców spontanicznie wyrażono na frontach dwóch pobliskich pomników, zmieniając ich opis oraz likwidując pruskie godła, tablice i inne cechy.


Zdjęcie pamiątkowe. Widok pomnika po 31 grudnia 1918 roku. Dokładna data, nieznana. Można spotkać opis: – Orzeł z 1929 roku. Źródło, Internet

Widoczny w tle budynek, zapewne powstał między 1911 a 1918 rokiem, ponieważ na zdjęciach pruskich pomnik jest przedstawiany na tle placu parkowego bez gęstej zabudowy. Więcej budynków w OĆ przybywało po 1910 roku. Przy tej okazji warto dodać, że budynek za pomnikiem zachował się do dzisiaj i miał różne przeznaczenie. Na początku funkcjonowania nowo sformowanej 3 WBA jako blok służby samochodowej. W latach 70/80 mieścił salę tradycji brygady i garnizonu. Od 1990 roku do czasu rozformowania 3 Pułku Rakiet stanowił izbę odwiedzin jednostki.


Dzień dzisiejszy. Na wysokości rynny przed ogrodzeniem widoczne fragmenty po fundamentach, pozostałe po zburzeniu pomnika. Zachowały się też w ziemi obcięte rury po masztach flagowych. Źródło, wykonanie własne

30 kwietnia 2017. W trakcie wymiany ogrodzenia. Źródło, fotoCaro

Kolejny widok po 31 grudnia 1918 roku. Dokładna data, nieznana. Źródło, Internet – eBiedrusko


Warto zauważyć, że powyższe fotografie wykonane po 31 grudnia 1918 roku różnią się w opisie wizerunkiem orła oraz zadrzewieniem w tle, co może świadczyć o tym, że jedna z nich pochodzi z okresu późniejszego. A może powojennego?

Inny pomnik z tego okresu i w tym samym rejonie szeroko opisał na www.ebiedrusko.pl; Pan Jan Marek Ka w artykule: – „Widziane z Biedruska. Od Wilhelma do Wojciecha, czyli historia kamieniem znaczona”.
Na poniższych dwóch zdjęciach proponuję zwrócić uwagę na kształt orła i porównać z wcześniejszymi zdjęciami.

Pomnik – obelisk z 8 sierpnia 1905 roku, po przejęciu przez powstańców wielkopolskich. Dokładna data, nieznana. Źródło, Internet

Pamiątkowe zdjęcie przed pomnikiem. Dokładna data, nieznana. Źródło, Internet

Niestety, 1 września 1939 roku wróżył nowe oblicze pomnika. Powrót do chwały oręża pruskiego z charakterystycznym podkreśleniem niemieckiego panowania, za pomocą swastyki. Nie ma powszechnie dostępnych zdjęć z tego okresu, poza lakonicznymi wpisami najczęściej na blogach internetowych. Oto jeden z nich:
– „W czasie okupacji dodano krzyż niemiecki, który po wyzwoleniu Rosjanie zrzucili”.

Prawdopodobnie rok 1940(?). Dokładna data, nieznana. Źródło, Internet

Ten obraz odsłania nam nieudolne próby zatarcia nazw pól bitewnych i prostokątny ślad, prawdopodobnie po zmyciu farby i napisów dokonanych przez powstańców wielkopolskich a później odnawianych przez zjednoczone WP okresu II RP.

Prawdopodobnie w 1945 roku(?). Dokładna data, nieznana. Źródło, Internet


W latach powojennych zamurowano tabliczki pamięci i na początku lat 70 – tych dodano elementy metaloplastyczne z blachy i płaskowników, wykonane we własnym zakresie**: – orła, zarys lufy armatniej, czołgu itp. nawiązujące do frontowych działań tutejszych, powojennych jednostek wojskowych. W centralnym miejscu umieszczono napis:
– „CHWAŁA BOHATEROM 1939 -1945(?)”.
Wielu wspomina i kojarzy, że był to napis:
– „CHWAŁA ZDOBYWCOM (ZWYCIĘZCOM) BERLINA 9.05.1945(?)”.

Niestety, pamięć nasza zawodzi i brak dostępu do kronik wraz ze zdjęciami nie pozwala jednoznacznie podać, jaki był ten napis. Moje poszukiwanie odpowiedzi i zdjęć wciąż trwa.
W takiej odsłonie pomnik stał się miejscem okolicznościowych uroczystości patriotycznych. Harcerzy, młodzieży szkolnej i żołnierzy. W Dniu Zmarłych wielu mieszkańców wraz z dziećmi zapalało świece i znicze.

W 1990 roku pomnik rozebrano i wykorzystano kamień na podmurówkę pomnika 7 PSK Wlkp. w nowym miejscu, czyli na garnizonowym placu apelowym***przy ulicy Ogrodowej. Z pozostałej części skruszonego kamienia wykonano murki po obu stronach pomnika, dla rozmieszczenia flag i innych materiałów historycznych oraz propagandowych.

Zachowano pamięć i przesłanie zburzonego pomnika dodając na placu drugi pomnik – tablicę o treści:
– „CHWAŁA BOHATEROM 1.09.1939 – 9.05.1945”
Wyeksponowany na głównej alejce przed pomnikiem 7 PSK Wlkp. Proporcjonalnie mniejszy, by oddać głębszy sens i wymowę oraz należne miejsce pomnika z niniejszą sentencją:
– „POLEGŁYM ŻOŁNIERZOM 7 PUŁKU STRZELCÓW KONNYCH WLKP. W LATACH 1939 – 1945”

Garnizonowy plac apelowy. Źródło, Internet – TS


Takie rozwiązanie było wypracowane przez byłego dowódcę garnizonu – dowódcę 3 WBA płk dypl. Zygmunta DEMIDOWSKIEGO z Przewodniczącym Klubu Kombatantów b. Żołnierzy 7 Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich por. Czesławem KNOLL.
Dało swobodne możliwości organizacji zbiórek, apeli, capstrzyków z udziałem pododdziałów wojska, młodzieży szkolnej, kombatantów, zaproszonych gości i delegacji oraz mieszkańców osiedla. Codzienną, bieżącą dbałość o plac wraz z pomnikami powierzano w cyklu rocznym, na przemian pododdziałom 3 WBA, a od 1992 roku 3 Pułku Rakiet.
Niestety, czas zrobił swoje. Po 2002 roku plac i pomniki z miesiąca na miesiąc ulegał niszczeniu. Tablicę skradziono i sukcesywnie o pomniku zapominano. Ten proces wciąż pogłębia się i wymaga podjęcia stosownych decyzji.
27 lat demokracji, a plac z pomnikami w ruinie.
Dzielnie trwa pomnik 7 PSK Wlkp.
Od 2014 roku na szczeblu gminy planowane jest przeniesienie pomnika w nowe miejsce. Są wśród nas mieszkańcy, którzy wciąż wierzą wcześniejszym zapewnieniom Wójta naszej gminy Pana Grzegorza WOJTERY, że również pomnik – tablica zostanie odtworzony i w obecnej sytuacji znajdzie nowe miejsce. Udało się w Glinnie i Łagiewnikach, zapewne stanie się to realne w Biedrusku. I nie naruszy ambicji i interesów węższych grup społecznych, nie zawsze zbieżnych z oczekiwaniami mieszkańców.

Nie ma garnizonu, nie ma placu. Źródło, wykonanie własne


Z uznaniem należy odnieść się do spadkobierców historii i tradycji 7 PSK Wlkp.Od września 2002 roku to Oddział Terenowy Stowarzyszenia Polski Klub Kawaleryjski im. 7 Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich w Poznaniu. Stowarzyszenie kultywuje chlubne tradycje kawalerii polskiej, zwłaszcza 7 PSK Wlkp.
Decyzją MON pododdziały 17 WBZ od 2006 roku dziedziczą tradycje wielkopolskich oddziałów i pododdziałów kawalerii – (Więcej o tym na stronach WWW).

Widok z dnia 21 kwietnia 2017 roku. Źródło, wykonanie własne

Wciąż piękny, mimo, że zapomniany. Źródło, wykonanie własne

Na szczycie umieszczono odznakę pułkową z wiernym jej opisem: „HONOR I OJCZYZNA. 7 SK 1920”. Wraz z czterema orłami piastowskimi dodają tak wiele uroku.

Sentencja na pomniku. Źródło, wykonanie własne

Pomnik 7 PSK Wlkp. uroczyście odsłonięto 5 września 1982 roku przy głównym skrzyżowaniu ulic: Poznańskiej z obecną 7 PSK Wlkp. Wybrane miejsce było związane z historią pułku, jednak utrudniało przeprowadzenie zbiórek i apeli z udziałem kombatantów, młodzieży szkolnej, wojska i społeczeństwa. Na czas uroczystości paraliżowało ruch drogowy, który kierowano objazdem ulicami: Ogrodową i gen. Karola Świerczewskiego.

Uroczysta zbiórka pod Pomnikiem 7 PSK Wlkp. Delegacja 28 dywizjonu 3 WBA, po złożeniu wiązanki kwiatów. Źródło, zdjęcie wykonane przez kombatantów


Strona odwrotna powyższego zdjęcia – własnoręcznie i spontanicznie napisane podziękowanie przez Prezesa por. Czesława KNOLL

W sierpniu 1986 roku wykonano dodatkową podmurówkę z granitu, a tym samym podniesiono pomnik poprawiając widok i otoczenie w dotychczasowym miejscu.

Pomnik po modernizacji w 1986 roku. Źródło, Internet: http://7pskw.pl/historia-7-pulku/zdjecia-archiwalne/


5 września 1987 roku, uroczysty apel pod Pomnikiem 7PSK Wlkp. Wśród delegacji składającej kwiaty por. Stanisław ZWOLENKIEWICZ – powstaniec wielkopolski. Źródło, Ryszard CHRUSZCZEWSKI, MIESZKAŃCY GMINY SUCHY LAS I OKOLIC W POWSTANIU WIELKOPOLSKIM, fotografia Nr. 6

W przedstawionym uroczystym apelu uczestniczyli: – Kombatanci; – Dowódca garnizonu – dowódca 3 WBA płk dypl. Zygmunt DEMIDOWSKI wraz z kadrą i żołnierzami zasadniczej służby wojskowej oraz pracownikami wojska, w tym delegacje z pozostałych jednostek wojskowych; – kompania honorowa brygady wystawiona przez 27 dywizjon artylerii; – warta honorowa wystawiona przez 3 baterię startową 28 dywizjonu artylerii i harcerzy z naszej Szkoły; – poczty sztandarowe; – młodzież szkolna oraz mieszkańcy.

Codzienną dbałość o pomnik i bezpośrednie otoczenie powierzano, na przemian żołnierzom 27 i 28 dywizjonu 3 WBA. Byliśmy dumni, że mamy dwa pomniki nawiązujące do historii okresu międzywojennego i II wojny światowej oraz tradycji niepodległościowych w regionie. Wojenne losy żołnierzy zawsze budziły naszą ciekawość a uroczystości przy pomnikach były żywą, publiczną lekcją z historii. Ważne, że łączyły nas a nie dzieliły. Mamy moralny obowiązek pamiętać o tym i takie miejsca otoczyć szczególną troską a pamięć szacunkiem. Bez względu na dyslokację i kolejne przeniesienia.

Pierwotne miejsce postawienia Pomnika 7 PSK Wlkp. Za pomnikiem było ogrodzenie lądowiska śmigłowców. Źródło, wykonanie własne

31 sierpnia 1990 roku odsłonięto pomnik w nowym miejscu, na placu przy ulicy Ogrodowej. Uroczyste odsłonięcie obejmowało również pomnik – tablicę:
– „CHWAŁA BOHATEROM 1.09.1939 – 9.05.1945”.

Przeniesienie pomników i organizacja placu apelowego były zbieżne z uroczystym nadaniem/zmianą imienia Szkoły na 7 Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich, które nastąpiło 9 kwietnia 1990 roku****.
Data zakończenia wojny nie jest przypadkowa, taką wersję przyjmowaliśmy za ówczesną interpretacją.
Na placu apelowym przy ulicy Ogrodowej planowano inne pomniki i tablice, w tym z szacunku pomnik ku pamięci Powstania Wielkopolskiego. Ulica Powstańców Wielkopolskich to stanowczo za mało by zachować pamięć o nich. Z racji wydarzeń jakie tutaj miały miejsce na przełomie 1918/1919 roku nasze zobowiązanie ma wymiar szczególny i ponadczasowy.
Transformacja ustrojowa i reorganizacja wojska spowodowały, że na planach skończyło się. To wyzwanie jest wciąż przed nami. A nadzieja na imię ma Rada Gminy Suchy Las.

Można przyjąć, że podana data 31 sierpnia 1990 roku kończy „(…) historię kamieniem znaczoną”, pierwotnego pomnika sławiącego bojową chwałę pruskiego V KA. Dla nas to tylko część historii miejsca, w którym dane jest nam żyć. Taka była historia wojskowości. O tym warto wiedzieć, natomiast zobowiązani jesteśmy na zawsze zapamiętać, że również w tym miejscu upamiętniono tak ważne dla nas Powstanie Wielkopolskie oraz pamięć ofiar II wojny światowej.

Moja wiedza jest niepełna i wymaga uzupełnienia. Artykuł nie wyczerpuje podjętego tematu i zapewne wymaga stosownych korekt, ale też dodania informacji, szczegółów i osób, w tym wspomnień i zdjęć mieszkańców, którzy brali udział w tworzeniu naszej rzeczywistości po 1945 roku.

Podkreślę, że nie należy łączyć opisanych pomników, bo każdy z nich ma swoją wymowę i oddzielną „duszę”. Łączy je wyłącznie historia naszej miejscowości.

Godnym odnotowania jest fakt ciągłości tradycji dbania o pamięć narodową, która nigdy nie była nam obca. Wierzę, że z czasem pomniki znajdą się w nowych miejscach i będą szczególną wizytówką społeczności Biedruska.
Przytoczę fragment z monografii Gminy Suchy Las:

– „Lata 1945 – 1989 były okresem odbudowy zniszczeń wojennych, troski o pamięć ofiar II wojny światowej i szeroko rozumianego rozwoju (w ramach ograniczeń socjalistycznego państwa i jego gospodarki centralnie planowanej). W tym czasie dużą rolę w życiu gminy, a zwłaszcza Biedruska, odgrywało wojsko. Prowadziło ono akcję oświatową i kulturalną, dając zatrudnienie okolicznej ludności*****…”.
Nie wstydźmy się naszej historii, pamiętajmy o pomnikach. Niezależnie od panującego ustroju…
* Bitwa pod Sedanem – starcie zbrojne, które miało miejsce 1 września 1870 roku podczas wojny francusko-pruskiej. Konsekwencją bitwy była kapitulacja cesarza Napoleona III wraz z jego armią i zwycięstwo Prus i ich sprzymierzeńców w wojnie, chociaż walka była kontynuowana przez nowy rząd francuski. Bitwa została wyróżniona przez Edgara Vincenta D’ Abernon jako jedna z 18 bitew decydujących o losach świata.– z Wikipedii);
** Elementy metaloplastycznewykonał starszy sierżant sztabowy Jan CIUKSZA wraz z żołnierzami PWR – połączonych warsztatów remontowych 3 WBA;
*** Strona 132, Ryszard CHRUSZCZEWSKI „ZARYS HISTORII GMINY SUCHY LAS I JEJ MIESZKAŃCÓW”, w tym: „(…) W Biedrusku na placu apelowym, w obecnej postaci stoją dwa pomniki od 1990 r.: Pomnik Poległym Żołnierzom 7 Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich i Pomnik – Tablica – Chwała Bohaterom 1.09.1939 – 9.05.1945”. O tym też Zenon Pilarczyk, Miejsca pamięci z lat 1939 – 1945 na terenie dawnej gminy Suchy Las, G.S nr.10, październik 1994;
****W 1961 r. szkole nadano imię 3 Drezdeńskiej Brygady Pancernej. Zmianę imienia na 7 Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich dokonano 9 kwietnia 1990 r.- Dzieje szkoły: – http://biedrusko.edu.pl/o-szkole/dzieje-szkoly/;
***** Strona 240, Ryszard CHRUSZCZEWSKI „ZARYS HISTORII GMINY SUCHY LAS I JEJ MIESZKAŃCÓW”.

Komentarze

2 odpowiedzi na „Widziane z Biedruska. O pomniku, który dotrwał do 1990 roku”

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Pogoda dla Biedruska
15°
zachmurzenie duże
wilgotność: 54%
wiatr: 6m/s płd. - płd. zach.
Max: 15 • Min: 15
21°
Sob
19°
Nd
18°
Pon
Weather from OpenWeatherMap