W styczniu 2020 roku odbyła się premiera i promocja opracowania wydanego na zamówienie Gminy Suchy Las. Album „Ilustrowane dzieje gminy Suchy Las”, zgodnie z wypowiedziami autora Ryszarda Chruszczewskiego, był wydawnictwem przygotowywanym przy okazji obchodów 800-lecia Suchego Lasu.


Autor: Jan Marek Ka


Fot.1
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)


Rozmach z jakim wydano album pozwala sądzić, że na wiele lat właśnie to opracowanie stanowić będzie cytowane źródło wiedzy o naszej gminie, o jej dziejach, o historii miejscowości, które w jej skład wchodzą. Autor w syntetyczny sposób uporządkował dostępne informacje o wielu miejscowościach, w tym o szczególnie bliskim mojemu sercu Biedrusku. Od kilku lat opisujemy na łamach portalu eBiedrusko.pl historię Biedruska, potwierdzamy i omawiamy wydarzenia historyczne, które miały tu miejsce, ale i weryfikujemy powtarzane przez lata, a nie do końca sprawdzone i prawdziwe przekazy. Staramy się odkrywać źródła, a nie tylko korzystać z opracowań wtórnych źródeł niepotwierdzonych, które niejednokrotnie na zasadzie domysłów i uproszczeń mogą prowadzić wprost do nieprawdziwych wniosków. Nasza praca nad kalendarium wydarzeń dziejów Biedruska nie została jeszcze zakończona, kolejne, a może i ostatnie niewiadome są wciąż wyjaśniane. Cieszy nas każda rozwikłana zagadka przeszłości. Autor „Ilustrowanych dziejów gminy Suchy Las” skrupulatnie wykorzystał efekty naszej dotychczas już wykonanej pracy i powiązał ją ze swoim zasobem wiedzy. Jednak opisując dzieje Biedruska nie ustrzegł się kilku drobnych błędów, które w mojej opinii powinny się doczekać sprostowania, tak aby wypracować warstwę tekstową do kolejnego wydania/wznowienia już bardziej zbliżoną do faktów, które rzeczywiście w danych latach miały miejsce.

Pierwszy z artykułów – errata nr 1, będzie dotyczył sprawy fundamentalnej, czyli nazwy miejscowości Biedrusko, w szczególności w okresie powstawania i działalności pruskiego wojskowego obozu ćwiczebnego.

Pan Ryszard Chruszczewski napisał :

W ciągu wieków wielokrotnie zmieniała się jego nazwa: w 1388 roku – Biesdrofsko, w 1398 roku – Byeszdzrowska dziedzina, w 1406 roku – Byesdrowsko, w 1414 roku – Beszdrowszko, w 1434 roku – Byesdrowo, w latach 1564-1565 – Biezdrusko, w 1580 roku – Biezdrowsko, w 1845 roku – Biedrusko, (…)

Na podstawie dokumentów dostępnych w archiwum Polskiej Akademii Nauk na stronie http://www.atlasfontium.pl/index.php?article=poznanskie [dostęp sprawdzono 2020.02.09] w styczniu 2017 roku w artykule „Widziane z Biedruska. Biezdrowsko płaci podatki. XVI w.” https://ebiedrusko.pl/artykuly/widziane-z-biedruska/widziane-z-biedruska-biezdrowsko-placi-podatki-xvi-w/ [dostęp sprawdzono 2020.02.09] oprócz wyżej wymienionych pisowni, przytoczyłem jeszcze inne wersje zapisu z lat 1553 -1583 : 1553 Byesdrowsko, 1563 Biezdrowko, 1567 Biezdrowsko, 1576 Byezdrowsko, 1577 Biesdrowsko, 1580 Biezdrowsko, 1581 Biezdrowsko, 1583 Biezdrowsko.

Pozostaje kwestią do dyskusji, czy pomiędzy XIV a XVI, a nawet XIX wiekiem nazwa się zmieniała. Ja uważam, że zmieniał się tylko jej zapis i to w zależności od tego, kto i kiedy dokonywał wpisu w jakimś dokumencie, tak ze słuchu wpisał nazwę. O zmianie moglibyśmy mówić, gdyby np. Piotrowo ktoś zmienił na Władysławo. W naszym przypadku do końca XIX wieku takiej radykalnej zmiany nie było. Uważam również za bardzo niebezpieczne podawanie znanego współcześnie zapisu nazwy „Biedrusko” przy dacie rocznej 1845. Może dojść do błędnej interpretacji, że od 1845 roku używano dziś nam znanego zapisu. Tu raczej ktoś przywołał pojedynczy dokument i zbyt mocno datę zaakcentował. A dlaczego nie wpisać wcześniejszej daty , np. 1821 ? Tak jak w poniżej przywołanym spisie ? Ona też zbyt wiele by nie znaczyła – ot data, do której przypisano dane statystyczne.

Fot.2
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

W 1816 roku w jednym z wydań „Gazety Wielkiego Xięstwa Poznańskiego” zapisano, że coś będzie się działo „pod Biedruskami”, czyli użyto trochę innej formy zapisu, ale nie zniekształcono rdzenia.

Fot. 3
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

W XIX wieku w prasie i w wielu publikacjach, czy rejestrach utrwalił się współcześnie nam znany zapis nazwy Biedrusko. A jak różne sytuacje życiowe doskwierały naszym przodkom, można się z nimi zapoznać.

Z wycinków prasowych. Taka sytuacja miała miejsce w 1874 roku, nie działały wtedy jeszcze znane nam współcześnie okna życia :

Fot. 4
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

W roku 1857 roku w Biedrusku miał miejsce pożar, który odnotowano w prasie :

Fot.5
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

W 1851 roku natomiast pisano o sprawie kryminalnej:

Fot.6
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Oprócz słowa drukowanego, potrafimy w archiwach XIX – wiecznych odszukać również zapisy odręczne ze stosowaną nazwą Biedrusko – taką jak współcześnie. Przykład z akt Urząd Stanu Cywilnego Biedrusko z księgi urodzeń z 1874 roku :

Fot.7
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Absolutnie decydującym wydarzeniem o współczesnym kształcie i wyglądzie miejscowości, charakterze Biedruska było podjęcie przez pruskie władze wojskowe decyzji o lokalizacji nowego placu ćwiczeń dla armii pruskiej. Nowy poligon wraz z zapleczem dla żołnierzy oddano do użytku w lipcu 1901 roku. Bardzo szczegółowo zostało to opisane w artykule Pana Mieczysława, (oczywiście na portalu eBiedrusko.pl) : https://ebiedrusko.pl/artykuly/widziane-z-biedruska/widziane-z-biedruska-19-lipca-1901-roku/

Ogromne zmiany zaszły w życiu niewielkiej nadwarciańskiej wioski. Zmiany dotyczyły również jej nazwy. I tu musimy przyznać, że władze pruskie nie zapanowały nad procesem zniemczania polskich nazw miejscowości w sposób logiczny i skuteczny. Popełniano wówczas pewne błędy, które jeszcze dzisiaj dezorientują nawet historyków. I w taką oto prusacką pułapkę został wciągnięty nawet Pan Ryszard pisząc w „„Ilustrowanych dziejach gminy Suchy Las”:

(…) w latach 1904-1918 – Weissenburg, w 20-leciu międzywojennym – ponownie Biedrusko, w latach 1939-1945 – Warthelager, a po 1945 roku – Biedrusko.(…)”

Co mówią fakty ? Owszem te nazwy funkcjonowały, ale w trochę innych przedziałach czasowych. Trudno, aby największy pruski obóz ćwiczebny nosił polsko brzmiącą nazwę. Pruscy żołnierze powinni wyjeżdżać na pruski poligon, zaopatrzenie, sprzęt wojskowy, amunicja powinny docierać do miejsca jednoznacznie identyfikowalnego i to o niemieckiej nazwie. Stąd tymczasowo używana do 1901 roku nazwa obozu strzelań Posen została zmieniona. Działo się to latem 1901 roku, polskie gazety odnotowały : „Biedrusko otrzymało nowe przezwisko i to Weissenburg bei Posen”.

Fot.8
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Bardzo podobny przekaz zamieściła „Gazeta Grudziądzka” w nr 96 z 10 sierpnia 1901 roku :

„ – Biedrusko pod Poznaniem, własność fiskusa wojskowego, gdzie się znajduje wielki plac ćwiczeń, przechrzczono na „Weissenburg b. Posen”. Do placu ćwiczeń należą jeszcze wsie Chojnica, Trzuskotowo i Tworkowo. Zapewne i te nazwiska zmienione niebawem zostaną na jakie praniemieckie. Jedna wieś zakupiona przez fiskusa wojskowego, Knyszyn, została zniesiona i przynajmniej ją minie szczęście germanizacyi.”

Nie wiemy, dlaczego skoro już zniemczano nazwę, to wprowadzono jej niemiecki zamiennik w tak dezorientujący sposób ? Chwałkowo (obecnie Fałkowo) zamieniono także na Weissenburg, a była i jest to wieś wraz ze stacją kolejową na szlaku Poznań – Gniezno. Nazwę tej wsi i stacji kolejowej zgermanizowano już wcześniej, niż miało to miejsce dla Biedruska. I teraz można było zacząć mylić te dwie miejscowości, to mogło być i zapewne było przyczyną wielu nieporozumień.

Linia kolejowa z Poznania do Wągrowca, z której to planowano obsługiwać obóz ćwiczebny „Weissenburg bei Posen” była już w budowie. Szlak od stacji Poznań Wschód – do Skoków oddano do ruchu dnia 01.10.1905 roku. Dwie linie kolejowe prowadziły do w sumie nieodległych od siebie miejscowości Weissenburg, ale były to dwie różne linie – jak różne były Weissenburgi !

Luty 1902 przynosi modyfikację nazwy na Weissenburg już bez dopisku „bei Posen” (koło Poznania). Po raz pierwszy pojawiają się nowe, niemieckie nazwy dla wsi przejętych na potrzeby obozu ćwiczebnego. I tak Knyszyn to Skalitz, Trzuskotowo to Nachod, Tworkowo to Wörth (Woerth).

Fot.9
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Fot.10
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Bardzo podobny komunikat, ale uzupełniony o zmiany nazwy dla następnej wsi pojawia się w sierpniu 1904 roku. Niemiecka nazwa dla Chojnicy odtąd będzie brzmieć Schweinschädel. Pojawia się jeszcze jedna korekta. W 1904 roku dla Trzuskotowa przypisano niemiecką nazwę Wörth, a dla Tworkowa Nachod, czyli dokładnie odwrotnie, jak to podawały gazety w roku 1902. Najprawdopodobniej polskie gazety powieliły błąd pochodzący z tego samego źródła.

Fot.11
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Wydawany w Poznaniu „Orędownik”, w niedzielę 28 sierpnia 1904 roku zwrócił uwagę na pochodzenie zniemczonych nazw wsi w okolicach nowego wojskowego placu ćwiczeń. Nowe nazwy miały przypominać o dokonaniach pruskiej armii w wojnie francusko-niemieckiej i austriackiej. Co ciekawe dowiadujemy się z kolejnego wpisu, że teren samego poligonu nie wystarczał do prowadzenia ćwiczeń. Odbywały się również takie manewry, które wymagały obszaru od Wargowa i Kiekrza, aż po Kicin i Janikowo.

Fot.12
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

I jeszcze jeden wpis z 1904 roku, gdzie dziennikarz ponownie zauważył, że nazwy się powtarzają, choć dotyczą różnych miejscowości. Oczywiście przy tej okazji ubolewano nad faktem germanizacji nazw polskich.

Fot. 13
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

W tym samym czasie pojawiały się jeszcze informacje o zmianie nazwy leśniczówki w Chojnicy, która odtąd nazywała się Jägerwald, a dawna cegielnia w Chojnicy Lagerwald. (znane nam również jako Janowo i Marianowo) .

Nowe nazwy wprowadzono, ale zamęt z tym związany był wciąż wyraźny. W lutym 1908 roku ostrzegano w prasie przed kolejnymi ostrymi strzelaniami, a przekaz miał być taki, aby mieszkańcy zrozumieli gdzie nie mają wchodzić, z jakich dróg nie powinni korzystać. Tyle, że jak tu rozróżnić dobrze znane Biedrusko od Weissenburga ? Analizując literalnie tekst wynika, że Weissenburg leżał niby gdzieś na placu ćwiczeń w Biedrusku. Łatwiej było zaszczepić nowe nazwy przyjezdnym, niż ludności lokalnej. Przez wiele lat nazwy zniesione (polskie) i nowe (niemieckie) były jeszcze stosowane równolegle i zamiennie.

Fot.14
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Końcówka roku 1913 przynosi pierwsze konkretne próby porządkowania potrzeb informacyjnych dla transportów i żołnierzy udających się do obozu ćwiczebnego. Skoro nazwa ma być jednoznaczna, to stacji kolejowej należy ją nadać intuicyjnie, tak aby przesiadając się na dworcu w Poznaniu wsiadać do prawidłowego pociągu. I tak na niedawno oddanej do użytku linii kolejowej zmienia się nazwę stacji z Bolechowo na Warthelager. Zauważyły to różne dzienniki wydawane wówczas w Poznaniu, a ja cytuję „Kurjer Poznański”.

Fot.15
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)


Fot.16 Budynek stacyjny w Bolechowie
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Historia zmian nazwy dla stacji Bolechowo dostępna jest na stronie internetowej https://www.atlaskolejowy.net/pl/wielkopolskie/?id=baza&poz=3725 (dostęp sprawdzono 20.02.2020)


I teraz wkraczamy w rok 1914, Pan Ryszard zapisał :

(…) w latach 1904-1918 – Weissenburg, w 20-leciu międzywojennym – ponownie Biedrusko, w latach 1939-1945 – Warthelager, a po 1945 roku – Biedrusko.(…)

A ja wprowadzam erratę. Nazwa Weissenburg – tak, ale przetrwała nie aż tak długo.

Marzec 1914 przynosi informacje o próbie zażegnania problemu omyłek. Weissenburg zmieniono na Warthelager, choć komunikaty prasowe nie były jednoznaczne, czego tak naprawdę zmiana dotyczy. „Dziennik Poznański” pisał , że tak nazywać się będzie plac ćwiczeń wojskowych w Biedrusku. Natomiast „Kurjer Poznański” podawał, że taką nazwę nadano samemu Biedrusku. Nazwa Weissenburg przestała oficjalnie obowiązywać, choć od tej pory przylgnęła niejako do zamku w Biedrusku, nazywanego Schloss Weissenburg, choć mogła też dotyczyć cywilnej części miejscowości, aby odróżnić ją od części wojskowej. Jak pokazało życie raz wprowadzona nazwa, gdzieś tam zawsze funkcjonowała w tle wielkiego obozu i działo się tak również w okresie II wojny światowej, o czym świadczą mapy z tego okresu.

Fot. 17
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Być może potwierdzeniem daty rocznej 1914 jest również jedna z pocztówek, których duże ilości Niemcy wydawali celem zaspokojenia potrzeb pocztowych stacjonujących tu żołnierzy.

Fot. 18
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

W środkowej części odnajdujemy koronę, a pod nią datę – rok 1914 i literę „W”. Zdjęcia z naszej miejscowości zostały umieszczone na planie pruskiego odznaczenia wojskowego – krzyża żelaznego. Order ten funkcjonował już wcześniej w XIX wieku, został niejako reaktywowany przez cesarza Wilhelma II w sierpniu 1914 roku i to w nieco zmienionej stylistyce. Pojawił się motyw korony cesarskiej umieszczonej nad literą „W” (być może od imienia Wilhelma) i data roczna. Pocztówkę opartą o wykorzystanie tego samego pomysłu graficznego wydano również dla miasta Poznania. Medale, ordery, odznaczenia nadaje się w uznaniu zasług, za dokonane czyny, za postawę. Ktoś uznał, że takie „pocztówkowe” nadanie odznaczenia krzyża żelaznego będzie formą nobilitacji tak dla Poznania (Posen) jak i Biedruska (Warthelager). Co jest ważne w kontekście rozważań nad historią zmian nazwy stosowanej dla naszej miejscowości – potwierdza, że w okresie I wojny światowej była stosowana nazwa Warthelager. Swobodne tłumaczenie tej nazwy na język polski to : Obóz Warty, Warciański Obóz. Często podawano ją również wraz z opisem, że dotyczy wojskowego obozu ćwiczeń, ewentualnie zespołu baraków wojskowych (Truppenübungsplatz Warthelager, Truppenübungsplatz Warthelager bei Posen, Baracken Lager).

Wątek pocztówek i drukowanych na nich nazw w różnych okresach zostanie jeszcze rozwinięty i nieco szerzej omówiony w planowanej czwartej (4/4) części tego artykułu.


Symboliczny powrót polskiej nazwy Biedrusko nastąpił 31 grudnia 1918 roku, gdy powstańcy wielkopolscy opanowali wybudowany przez Niemców obóz wojskowy. Napis Biedrusko wymalowano w kilku miejscach, na poniemieckich pomnikach i na ścianie zamku.

Fot. 19
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Urzędowa zmiana nastąpiła trochę później, bo 25 czerwca 1919 roku, gdy oficjalnie w Dzienniku urzędowym ogłoszono rozporządzenie o powrocie do dawnych nazw polskich.

Fot.20
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Na chwilę oderwę się od głównego tematu, aby przypomnieć dwa mniej znane, aczkolwiek ważne dziejowo wydarzenia. Pierwsze z nich dotyczy faktycznego przejęcia praw do ziem i majątków poniemieckich, w tym do Biedruska i okolic.

„Kurjer Poznański” w wydaniu nr 204 z 5 września 1920 przypomniał Ustawę Sejmową z 14 lipca 1920 roku, „O przelaniu praw skarbowych państw niemieckich oraz praw członków niemieckich domów panujących na Skarb Państwa Polskiego”. W artykule redakcja pokazała przykładowe grunty, które wróciły do Państwa Polskiego – w tym Biedrusko.

Fot. 21
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Przejęcie przez Polskę wybudowanego przez Niemców obozu ćwiczebnego wiązało się także ze zmianami nazw topograficznych wewnątrz samego poligonu. Sytuacja tę opisała „Polska Zbrojna” nr 134 z 18 maja 1923. Co ciekawe jeden z dębów został otrzymał nazwę Dąb Piłsudskiego.

Fot.22
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)


Problemy z nazwą naszej miejscowości mieli nie tylko Niemcy. W okresie międzywojennym w różnych wydawnictwach publikowanych zwykle w Warszawie, pojawiała się pisownia „Biedrusk” – forma analogiczna jak znane wschodnie „Bobrujsk”, „Kursk” , „Omsk” itd. Przyjmuję, że to był błąd powielany nieświadomie, bo taka pisownia w Wielkopolsce nie była używana. Przykłady prasowe takiego niewłaściwego nazywania Biedruska :

Wiadomości bieżące „Kurjera Warszawskiego” z 18 października 1924 roku :

Fot. 23
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Natomiast „Rzeczpospolita” z 16 lipca 1926 informowała o popisach hippicznych w ……

Fot. 24
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

To zjawisko skracania nazwy zaszło tak daleko, że nawet w wydanej w Warszawie w 1936 roku „Encyklopedii powszechnej dla wszystkich.” Pojawiło się hasło Biedrusk !

Fot. 25
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Skrócona nazwa pojawiała się raczej sporadycznie, a trzeba przyznać, że nazwa poprawna przeważała jednak w większości sytuacji. Polska, tradycyjna nazwa Biedrusko przetrwała przez dwudziestolecie międzywojenne.

Fot. 26 pocztówka z okresu międzywojennego
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)


Po wybuchu II wojny światowej, gdy z wiadomych względów Wielkopolska na prawie 6 lat ponownie była okupowana tym razem przez hitlerowską III Rzeszę, okupanci wrócili do nazw, które próbowali na naszych ziemiach przeforsować na początku XX wieku. I tak nazwa Warthelager powróciła w 1939 roku.

Fot.27 zdjęcie okolic dzisiejszego ronda z okresu II wś.
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Nazwa Warthelager choć przypisana w czasie okupacji hitlerowskiej tak do samego Biedruska, jak i poligonu nadal nie była do końca jednoznaczna. Zmieniano dla przykładu nazwę stacji kolejowej w Bolechowie : Bolechowo 1919-1939 • Bernau (Posen) 1939-1941 • Bernau (Wartheland) 1941-1943 • Bolchau 1943-1944 • Warthelager 1944-1945 • Bolechowo 1945-

I tu podzielę się zdjęciem małego karneciku z kartonu – biletu kolejowego 3 klasy na pociąg osobowy, powrotny na trasie Poznań Główny – Bolechowo z 25 lipca 1944 roku.

Fot.28
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Co do braku konsekwencji w używaniu nazwy Warthelager, należy jeszcze napisać, że również w okolicach Częstochowy powstał hitlerowski obóz jeniecki dla więźniów sowieckich – część stalagu 367 ( więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Zawodzie-Dąbie ) o identycznej nazwie Warthelager..


Tak – w mojej opinii – po krótce wygląda historia zapisów i zmian nazwy naszej miejscowości. To tutaj mieszkamy.

Fot.29 zdjęcie tablicy z informacjami turystycznymi.
(kliknij, aby powiększyć zdjęcie)

Na sam koniec wypada podsumować jeszcze te drobne błędy, które się wkradły do tekstu „Ilustrowanych dziejów gminy Suchy Las”, a które były przedmiotem moich wywodów i rozbudowanej erraty.

Podsumowanie:

Pan Ryszard w „Ilustrowanych dziejach gminy Suchy Las” napisał :

W ciągu wieków wielokrotnie zmieniała się jego nazwa: w 1388 roku – Biesdrofsko, w 1398 roku – Byeszdzrowska dziedzina, w 1406 roku – Byesdrowsko, w 1414 roku – Beszdrowszko, w 1434 roku – Byesdrowo, w latach 1564-1565 – Biezdrusko, w 1580 roku – Biezdrowsko, w 1845 roku – Biedrusko, w latach 1904-1918 – Weissenburg, w 20-leciu międzywojennym – ponownie Biedrusko, w latach 1939-1945 – Warthelager, a po 1945 roku – Biedrusko.(…)

A gdyby to mi przyszło zredagować ten fragment tekstu, to najprawdopodobniej wyglądałby tak :

Już w średniowieczu używano nazwy BIEDRUSKO w podobnym brzmieniu jak współcześnie, choć sam zapis ewoluował przez wieki, to jednak była to wciąż ta sama nazwa. Natomiast zapis identyczny ze współczesnym BIEDRUSKO odnajdujemy już w dokumentach z początku XIX wieku. Zasadnicze zmiany nazwy były wprowadzane przez Niemców wraz z wybudowaniem obozu ćwiczebnego. Od lata 1901 roku obowiązywała nazwa Weissenburg bei Posen, zmieniona w lutym 1902 roku na Weissenburg. Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej w 1914 roku Niemcy wprowadzili nową nazwę Warthelager, która przetrwała do dnia przejęcia miejscowości przez powstańców wielkopolskich – 31 grudnia 1918. W okresie międzywojennym stosowano oczywiście polską nazwę BIEDRUSKO, natomiast w okresie okupacji hitlerowskiej 1939-1945 Niemcy powrócili do nazwy Warthelager. Od roku 1945 obowiązuje nazwa współczesna.


Ot i cała errata nr 1 wzbogacona o materiały źródłowe.

Jan Marek Ka. luty 2020

Źródła Ilustracji:

1 – okładka „Gazety Sucholeskiej” nr 01/2020 ze zdjęciem ze spotkania autorskiego w dniu 20 stycznia 2020.

2,3,4,5,6,8,9,10,11,12,13,14,15,17,20,21,22,23,24,25,26,27,28 – kopie z udostępnianego zasobu Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej

7 – kopia z udostępnianego zasobu Archiwum Państwowego w Poznaniu.

16,18,19 – aukcje internetowe

29 – z archiwum autora

P.S. Ostatnia fotografia zamieszczona w artykule pokazuje fragment współczesnej mapy Biedruska wydanej w 2019 roku. Niech będzie zapowiedzią drugiej części tego artykułu, w której przybliżę nieco co z nazwą Biedruska działo się na różnych mapach.

Widziane z Biedruska. Do >>„Ilustrowanych dziejów gminy Suchy Las” ilustrowana errata nr 1, nazwa Biedrusko na mapach (2/4) << już niedługo na portalu eBiedrusko.pl .

Komentarze

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Pogoda dla Biedruska
1°
bezchmurnie
wilgotność: 58%
wiatr: 4m/s płd. - płd. wsch.
Max: 1 • Min: -1
1°
Sob
4°
Nd
9°
Pon
Weather from OpenWeatherMap