Historię okolic Biedruska możemy prześledzić przeglądając zachowane, w dobrym stanie, dokumenty pergaminowe i papierowe, które są przechowywane w poznańskim archiwum, w zespole Klasztoru cysterek w Owińskach. Dziś prezentujemy pierwszy z dwóch artykułów.
Fragment jednego z pergaminów spisanego w języku polskim, sygn. 21.
Cz. 1 dotyczy okolic Biedruska, m.in. miejscowości już nieistniejących.
Wyżej wymieniony zespół liczy 27 jednostek, łącznie 44 rękopisy, a jego datacja początkowa (daty skrajne 1250-1796) sięga aż XIII wieku! Zdecydowana większość dokumentów występuje w postaci kart, choć są także dwa poszyty a nawet dyptyk. Większość spisano w języku łacińskim, a pierwszy pergamin w języku polskim zapisano w 1626 roku. Co się zaś dotyczy postaci kancelaryjnej rękopisów to mamy do czynienia z: 23 oryginałami, 17 transumptami oraz po 1 insercie i odpisie. Zespół zawiera m.in. dokumenty fundacyjne, majątkowe (nadania), opackie oraz dotyczące organizacji klasztoru i życia religijnego a także kopie kontraktów dzierżawnych dóbr klasztornych i zestawienia tabelaryczne ilustrujące dochody klasztoru z poszczególnych majątków.
Wędrówkę po „kartach historii” naszego regionu rozpoczniemy od dokumentu z XIII wieku.
W listopadzie 1282 roku*, Przemysł II, książę wielkopolski, wystawił dokument który, potwierdzał darowiznę komesa Archebolda, palatyna kaliskiego, dotyczącą wsi Truskotowo (Troskotowo) z przynależnościami, na rzecz klasztoru w Owińskach (sygn. 2).
*albo w roku 1279, dokładnie: komes Arkembold, wojewoda kaliski, nadaje klasztorowi cysterek w Owińskach dziedzinę Troskotowo wraz z innymi, leżącymi w jej sąsiedztwie i ujeździe, dziedzinami zwanymi Pustołczyno (Pustolczino), Jancze, drugie Jancze, Bnowo, Zniczołowo (Zniczolowo) i Obrębice**; wymienione dziedziny połączono w jedną, a ks. Przemysł [II] nadaje im immunitety ekonomiczne i sądowe.
**Wszystkie wymienione w dokumencie przyległości Trzuskotowa nie były już później wymieniane w źródłach, prawdopodobnie na skutek komasacji przeprowadzonej przez klasztor cysterek.
21 października 1335 r., Osanna opatka klasztoru cysterskiego w Owińskach, sprzedała braciom Sesterowi i Piotrowi, synom Racława zwanego Mosek, sołectwo Dambagora [w Dębogórze*] i zezwoliła lokować wieś na prawie magdeburskim (sygn. 25 TR06).
*Dębogóra leży w gminie Czerwonak.
Z dokumentu wystawionego 7 lipca 1460 r., dowiadujemy się o ciekawej sytuacji. Ówczesna przeora klasztoru, Eufemia, żaliła się do króla Kazimierza Jagiellończyka na podkomorzego poznańskiego i starostę generalnego Wielkopolski Ścibora [Chełmskiego] z Ponieca o zmuszanie chłopów ze wsi [z Owińsk] do wykonywania robót dla grodu poznańskiego. Ostatecznie król uwolnił mieszkańców od wszelkich obowiązków służebnych dla tegoż grodu, co zresztą potwierdzało niejako wcześniejsze przywileje (sygn. 9).
Z kolei 16 października 1612 r. aż w samym… Rzymie wystawiono dokument o następującej treści: „Jan Dominik Spinola, protonotariusz apostolski, bierze w swoją opiekę klasztor cysterek w Owińskach, przeciwko bezprawnemu postępowaniu biskupa poznańskiego* i kapituły poznańskiej, którzy – wbrew prawu i wyraźnym przywilejom papieskim – klasztorowi czynią przeszkody i trudności w wykonywaniu rybołówstwa na rzece Warcie i bezprawnie klasztor ten wizytują” (sygn. 12).
*W okresie od 1607 do 1623 r. biskupem poznańskim był Andrzej Opaliński, sekretarz wielki koronny, syn Andrzeja.
W roku 1708 ponownie pojawia się wzmianka o wsi Dębogóra. Ówczesna ksieni owińska, Katarzyna Mielżyńska, zawarła z: „Niemcami – gospodarzami dębogórskimi ugodę, dając im prawem dziedzicznym domostwa, role, łąki, ogrody, które zajmowali, a także dodając role z zaroślami do karczowania, w zamian za określone robocizny i czynsze uiszczane w naturaliach klasztorowi owińskiemu” (sygn. 23). Potwierdzi to następnym dokumentem kolejna opatka klasztoru, Rozalia Joanna Malczewska, w roku 1764 (sygn. 20).
Pieczęć klasztoru owińskiego dołączona do jednego z dokumentów, sygn. 21.
27 marca 1774 Stanisław August, król Polski, zatwierdził dokument dla klasztoru cysterek w Owińskach potwierdzając wydane przez wcześniejszych władców i książąt polskich nadania i przywileje. Są to kolejno (chronologicznie malejąco):
- August III (1754)
- Władysław IV (1635)
- Zygmunt III (1611)
- Zygmunt August (1552)*
- Kazimierz Jagiellończyk (1460)*
- Kazimierza Wielkiego (1353)* – w zespole dokument z 1333
- Władysława Łokietka (1298 i 1331)*
- Przemysła II (1280 i 1282)*
- Przemysła I (1250 i 1252)*
*Dokumenty znajdują się w zespole.
W dokumencie wydanym przez Stanisława Augusta Poniatowskiego brak informacji o przywileju wydanym w roku 1578 przez Stefana Batorego, który również znajduje się w zespole.
Część 2 wkrótce!
Dodaj komentarz