Przypominanie kolejnych produkcji filmowych, które gościły w plenerach Biedruska, niejednokrotnie ujawnia pewne niespodzianki, a czasami nawet zaskakuje. Tak właśnie zdarzyło się w przypadku filmu „Ponad śnieg”. Niemy film z końcówki lat dwudziestych ubiegłego stulecia powstał w ramach współpracy wytwórni „Diana – Film Poznań” z warszawską wytwórnią „Klio – Film”. Z dobrymi efektami współpracy tych dwóch wytwórni zetknęliśmy się przy okazji prezentacji obrazu „Szaleńcy”. Pomimo pewnych poszlak trudno było mi wcześniej potwierdzić, że sceny batalistyczne do filmu „Ponad śnieg” były kręcone w Biedrusku.
/autor opracowania: Jan Marek Ka/
W archiwalnych materiałach prasowych, w których pisano o produkcji tego filmu wspominano, że część scen powstawała w Parku Sołackim w Poznaniu, sceny z wnętrz kręcono w atelier zlokalizowanym na terenie hal wystawowych PeWuKi i że sceny batalistyczne zostały nakręcone z rozmachem. Nasuwało się zatem pytanie, czy to mogło być w Biedrusku, które po doświadczeniach z nakręcaniem „Bartka Zwycięzcy” i „Szaleńców” dobrze utkwiło w pamięci filmowców, jako idealny plan filmowy dla różnego rodzaju scen wojennych.
Szczęśliwie obszerna część tego filmu przetrwała i pewne sceny plenerowe można historycznie i geograficznie umiejscowić. W jednej ze scen obserwowany jest (prawdopodobnie przez klasyczną lornetkę wojskową lub lornetę nożycową) przemarsz wojsk po tymczasowej przeprawie zbudowanej na rzece o szerokości porównywalnej z szerokością Warty. (zdjęcie lewe)
Dokładnie taką samą konstrukcję przepraw dobrze znamy ze zdjęć międzywojennego Biedruska (zdjęcie prawe). Saperzy często budowali takie lub podobne przeprawy w ramach najróżniejszych ćwiczeń. Tak samo szybko jak je budowano, jeszcze szybciej ulegały one demontażowi, gdyż skutecznie tamowały i uniemożliwiały ruch jednostek pływających po rzece – a musimy pamiętać, że w okresie międzywojennym taki ruch po Warcie się odbywał. O ile łodzie i podesty można nazwać rekwizytami, to było ich dosyć w Biedrusku, aby taką scenę tutaj zaaranżować i nakręcić.
Zdjęcie z albumu „1 Pułk Czołgów – Żurawica – Biedrusko” (źródło: aukcje internetowe)
Prawdopodobne jest również, przypadkowe nakręcenie scen przemarszu przez tymczasowy most ćwiczących tam akurat jednostek i włączenie ich do filmu. Oczywistym jest, że w 1928 roku nie było w Biedrusku też problemu ze zgromadzeniem tak dużej ilości odpowiednio ucharakteryzowanych statystów, gdyż żołnierzy na ćwiczeniach tu nie brakowało. To porównanie zdjęć rzeki i mostu było jednak cały czas tylko poszlaką, a nie twardym dowodem potwierdzającym miejsce kręcenia ujęć filmu.
Chyba tylko przypadek sprawił, że w trakcie powstawania mojego cyklu artykułów o filmowych historiach związanych z Biedruskiem, pojawiła się nowa publikacja książkowa, która potwierdziła wcześniejsze domysły.
Nakładem Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości wydany został wiosną 2016 roku bogato ilustrowany album „Filmowy Poznań II Rzeczypospolitej” autorstwa Jana Szymańskiego. I w tym wydawnictwie czytamy:
„Sceny batalistyczne ujęto na poligonie w Biedrusku”.
Autor książki dysponował źródłem, które ten fakt potwierdzało. Najprawdopodobniej był to dodatek ”Świat, wczoraj, dziś jutro” do wydawanego w Poznaniu tygodnika „Tęcza” gdzie w numerze 1, z 5 stycznia 1929 roku znajdujemy zapis:
Dwa z tych zdjęć zostały umieszczone w albumie Jana Szymańskiego wraz ze wskazaniem Biedruska jako miejsce ich powstania.
Najprawdopodobniej są to zdjęcia fotografa, który przebywał na planie filmu, a nie kadry z taśmy filmowej, gdyż identycznych ujęć nie udało mi się zidentyfikować w ocalałej wersji filmu. Należy mieć jednak na uwadze, że do dnia dzisiejszego nie przetrwała w całości pierwotna kopia filmu. Wersja, która jest aktualnie w posiadaniu Filmoteki Narodowej jest krótsza od pierwotnej.
W fabułę filmu wpleciono epizody z wojny polsko – bolszewickiej, aczkolwiek w filmie ważniejszy był sam udział głównego bohatera i jego bliskich w wydarzeniach wojennych, niż historyczne odnotowanie konkretnych epizodów z tej wojny.
Zdjęcie zatytułowane „Punkt obserwacyjny wojska polskiego” można odszukać również w zbiorach Narodowego Archiwum Cyfrowego. Zamieszczono je tam w lepszej jakości, ale i w węższym kadrze niż w cytowanym albumie, co wskazuje, że było ono rozpowszechniane w przeszłości przez różne źródła – nie tylko przez czasopisma.
Ciekawy jest zamieszczony tu opis tego zdjęcia :
„Niezidentyfikowane manewry artylerii . Stanowisko obserwacyjne podczas manewrów. Widoczni m.in. NN porucznik z 14 Wielkopolskiego Pułku Artylerii Lekkiej trzymający lornetkę pryzmatyczną, podoficer mierzący odległość za pomocą teodolitu geodezyjnego T2 wz. 26, telefonista z nierozpoznanym telefonem polowym. Na pierwszym planie widoczna także lorneta nożycowa wz. P/31.”
Żołnierze 14 Wielkopolskiego Pułku Artylerii Lekkiej ćwiczyli swe umiejętności w OC Biedrusko. Zamieszczony poniżej kadr z filmu, z tego samego miejsca, pozwala zidentyfikować żołnierza wykonującego rozmowę telefoniczną i wzajemne ustawienie trzech żołnierzy. Tym samym możemy stwierdzić, że fotos z archiwum NAC powstał podczas kręcenia w 1928 roku w Biedrusku zdjęć do filmu „Ponad śnieg”.
kadr z filmu.
Wracając do scen batalistycznych wykorzystanych w filmie, widzowie mieli sposobność oglądać udział artylerii, kawalerii i saperów. Na ekranie widzimy przemarsze wojsk, szarże ułanów, wybuchy pocisków, zachowania oficerów i szeregowych żołnierzy. Zamiast opisu scen, które najprawdopodobniej nakręcono w Biedrusku, polecam wybór pojedynczych klatek filmu, którego dokonałem w oparciu o kopię filmu dostępną na portalu youtube.pl. Kadry lepiej oddają klimat filmu niż dziesiątki słów.
Źródło zdjęć : kadry z kopii filmu dostępnej na portalu youtube.pl (sprawdzony dostęp 2016.02.05)
Sceny batalistyczne stanowią tylko małą ,choć bardzo istotną i efektowną część filmu. Więcej informacji o tematyce całej produkcji, okolicznościach premiery oraz o przyjęciu przez widownię i krytyków przeczytamy w drugiej części artykułu.
/ publikacja drugiej części artykułu wkrótce /
Dodaj komentarz