Znamy ją doskonale, nasza tradycyjna trasa z centrum Poznania do domu, do Biedruska. Współcześnie pokonujemy ją samochodem albo autobusem, czasami motocyklem lub rowerem, a już zupełnie sporadycznie drogą wodną. Kiedyś, w latach XX-tych ubiegłego stulecia, była jeszcze szansa przyjechać kolejką wojskową lub przypłynąć statkiem spacerowym.
/opracował Jan Marek Ka/
Pod koniec XIX wieku w przemieszczaniu się mogły pomagać różne pojazdy, którym za napęd służyła przede wszystkim siła pociągowa koni. Karety, powozy, bryczki, wozy różnej konstrukcji przemierzały tę trasę wielokrotnie. Dokładnie w linii prostej Szeląg dzieliło od Biedruska mniej niż 15 kilometrów, drogami, traktami liczona odległość była nieco większa, ale nie na tyle ogromna, aby jednego dnia nie pokonać jej pieszo, powozem lub konno w siodle. Stajemy przy Forcie Winiary (aktualnie to teren cytadeli poznańskiej) w słoneczny letni poranek jednego z lipcowych tygodni 1890 roku, za cel przeniesionej w czasie podróży obieramy Biedrusko – jeszcze przed rozbudową miejscowości, przed pojawieniem się armii pruskiej, ale już od lat we władaniu rodu von Treskow, który właśnie cieszył się wybudowanym dziesięć lat wcześniej (rok 1880) pałacem.
(kliknij w zdjęcie, aby powiększyć)
Czy trafilibyśmy do Biedruska, gdybyśmy nagle obudzili się około 1890 roku w okolicach dzisiejszej stacji kolejowej Poznań Garbary ? Jesteśmy w bardzo dobrej sytuacji, mamy do dyspozycji wiele map, jest i historyczny przewodnik geograficzny i leksykon miejscowości aktualny na tamten czas. No to, komu w drogę – temu przyjdzie przewijać kolejne ekrany!
(kliknij w zdjęcie, aby powiększyć)
Jako pierwsze miejsce godne uwagi na naszej trasie, przewodnik wyróżnia Szeląg opisując jego lokalizację i kilka faktów z historii. A my już na wstępie widzimy na mapie, że układ ówczesnych dróg różnił się w tych okolicach w porównaniu do czasów współczesnych. Dziś opisalibyśmy tę trasę jako przejazd ulicą Szelągowską, skręt w lewo w ulicę Winogrady i dalej w prawo Przełajową dojazd do Naramowickiej. Pod koniec XIX wieku i na początku wieku XX , Szeląg był celem spacerów i wycieczek mieszkańców Poznania, miejscem znanym z zabaw i biesiadowania. Przed włączeniem do granic miasta Poznania należał do okręgu wiejskiego Winiary.
(kliknij w zdjęcie, aby powiększyć)
(kliknij w zdjęcie, aby powiększyć)
Czytamy dalej opis i coś nam nie pasuje. Miejsce, które kojarzymy współcześnie z Wilczakiem, a uściślając mentalnie z pętlą tramwajową, nie jest tożsame z historycznym opisem przewodnikowym. W miejscu dzisiejszej pętli znajdował się kiedyś cmentarz ewangelicki na … Szelągu, zniszczony podczas szturmu wojsk radzieckich na Cytadelę w 1945 roku. Nazwę Wilczak pod koniec XIX wieku używano dla okolic znanych nam dziś jako Wilczy Młyn przy samym zakolu Warty i łączono bardziej z Naramowicami niż Szelągiem. Później wraz za nowymi zabudowaniami nazwa podążała na południe.
(kliknij w zdjęcie, aby powiększyć)
Podążając – o dziwo wcale nie zakorkowaną – drogą, dojeżdżamy do Naramowic – rozległej podpoznańskiej wsi. Podstawowy układ starych dróg i ulic przetrwał do dziś , chyba potrafimy odszukać charakterystyczne skrzyżowania, drogowskazów do Biedruska jeszcze nikt wtedy nie stawiał, ale północny kierunek podróży łatwo odnajdujemy w terenie. Odczuwamy wyraźne rozdzielenie na wieś Naramowice i dwór Naramowice z folwarkiem.
(kliknij w zdjęcie, aby powiększyć)
Trudno nam też szukać przejazdu kolejowego na Naramowicach, oj to jeszcze nie te czasy, taka kolejowa obwodnica miasta Poznania jeszcze w żadnych planach, ani snach nawet się nie pojawiała.
(kliknij w zdjęcie, aby powiększyć)
Po obu stronach drogi znajdują się gospodarstwa, ale widzimy też w oddali w kilku miejscach luźną zabudowę. Powoli po lewej stronie naszego traktu na horyzoncie pojawia się kolejna wieś to Umultowo. I zaczynają uwidaczniać się akcenty znane z Biedruska. Nazwisko Treskow – również na te tereny rozciągał się duży wpływ niemieckiej rodziny. Całkiem niedawno (połowa XIX wieku) wybudowano w centrum wsi mały dworek dla nowych właścicieli. W XX wieku w „Katalogu zabytków sztuki” dla dawne powiatu poznańskiego, jego styl zostanie opisany jako : późnoklasycystyczny, z cegły, otynkowany, parterowy, pięcioosiowy, podpiwniczony, z wnętrzem dwutraktowym z sienią na osi. W elewacji frontowej znajdował się wgłębny portyk dwukolumnowy, poprzedzony tarasem i schodami. Do świetności budynek powróci po udanym remoncie na początku XXI wieku.
(kliknij w zdjęcie, aby powiększyć)
(kliknij w zdjęcie, aby powiększyć)
Osada leżąca pomiędzy Umultowem, a Radojewem to Nowa Wieś ! Jesteśmy prawie w połowie naszej drogi do Biedruska. Dlaczego ta nazwa tak słabo nam się kojarzy? Bo ostatnie lata przyniosły duży rozwój tych terenów, ale pod inną nazwą, promowaną przez firmy deweloperskie. Współcześnie dużo częściej mówimy o Lubczykowej Górze, niż o Nowej Wsi Górnej, czy Dolnej. Droga w kierunku Biedruska wydaje nam się cały czas znajomą, tu raczej byśmy się nie zgubili. Widok w kierunku Warty tak wówczas, jak i współcześnie pozostaje równie urokliwy.
(kliknij w zdjęcie, aby powiększyć)
Stąd doskonale widać Puszczę Zielonkę. Widok nas urzekł na tyle, że postanawiamy na chwilę tu przysiąść i odpocząć w podróży. Siedząc i posilając się nieco, przywołujemy w pamięci charakterystyczne miejsca, które widzieliśmy od rana.
Pozostawiliśmy za sobą Poznań:
Panorama Poznania od północy z widokiem na Wielką Śluzę, rysunek P. Łysakowskiego według rysunku J. von Minutoliego (1838) – źródło http://poznan.wikia.com
Minęliśmy Szeląg:
Źródło grafiki : aukcje internetowe
Źródło grafiki : aukcje internetowe
Szukając Wilczaka trafiliśmy na Wilczy Młyn:
Źródło grafiki : aukcje internetowe
Źródło grafiki : aukcje internetowe
W Naramowicach widzieliśmy dwór i folwark.
Źródło grafiki : aukcje internetowe
Zawitaliśmy też na chwilę do Umultowa, gdzie mijając dworek zajrzeliśmy nad tamtejsze jezioro i już planujemy dalszą podróż. Aby dobrze wybrać dalszą trasę otwieramy ponownie nasz przewodnik, a korzystamy przede wszystkim z opracowania Edmunda Calliera „Powiat poznański pod względem dziejowym z zastosowaniem do topografii współczesnej” wydanego w 1887 w Poznaniu. Naszą wiedzę uzupełniamy o zapisy pochodzące ze „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” liczącego piętnaście tomów, a wydawanego w Warszawie w latach 1880-1914.
Opis naszej dalszej drogi do Biedruska będzie zamieszczony w drugiej części artykułu.
*Źródła wykorzystanych fragmentów map : www.walkowiak.pl , http://mapy.amzp.pl
Komentarze
Jedna odpowiedź na „Widziane z Biedruska. Podróż z Szeląga wzdłuż Warty na północ pod koniec XIX w. 1/3 (Szeląg – Naramowice – Nowa Wieś)”